Niğde’nin dağlık alanlarında ve boş arazilerinde kendiliğinden yetişen kuşburnu, Osmanlı’dan günümüze uzanan kültürel ve sağlık değerleriyle şehrimizin en kıymetli doğal miraslarından biri olarak öne çıkıyor. Halk arasında yabangülü, itburnu, itgülü, gül elması gibi isimlerle de bilinen kuşburnu, özellikle taze ya da kurutulmuş meyveleriyle Niğdelilerin sofralarına giriyor.
OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE GELEN GELENEKSEL İÇERİK
Niğde’de önemi pek bilinmese de kuşburnu, klasik Osmanlı içecekleri arasında yer alır. Meyveleri reçel, komposto, şerbet, ezme veya pekmez olarak hazırlanabileceği gibi çay şeklinde demlenerek tüketilir. Ayrıca bazı bitkilere anacılık yapması sayesinde gül çeşitlerinin çoğalmasına da katkı sağlar.
BİTKİNİN ÖZELLİKLERİ VE YETİŞTİĞİ YERLER
Kuşburnu, Rosa Canina adıyla bilinen, 2-3 metreye kadar boylanabilen, sarkık dallı ve bol dikenli bir çalıdır. Bahar aylarında beyaz, pembe veya sarı renkli, hoş kokulu çiçekler açar. Meyveleri ise eylül ayında olgunlaşır ve parlak kırmızı renge ulaştığında en yüksek C vitamini değerine sahiptir.
Niğde’de kuşburnu; güneşe bakan dağ yamaçlarında, fakir topraklarda, hendeklerde ve şehir çevresindeki boş alanlarda yetişebilir. Derin kökleri sayesinde kuraklığa ve soğuğa karşı oldukça dayanıklıdır. Bu özelliği, erozyonla mücadelede de değerli bir bitki olmasını sağlar.
KİMYASAL VE EKONOMİK İÇERİĞİ
Kuşburnu, 100 gramında yaklaşık 2100 mg C vitamini içerir ve bu özelliğiyle limon ve domatesten 30–40 kat, elmadan ise 300 kat daha zengindir. Ayrıca B1, B2 ve P vitaminleri içerir; genç yaprakları kaynatılarak içildiğinde yüksek vitamin sağlar. Meyve tohumlarında ise %11 oranında yağ bulunur.
Kuşburnu, Niğde ve çevresinde ekonomiye de katkı sağlayabilir. Marmara, Erzincan ve Samsun gibi illerde kuşburnu reçeli ve şurubu fabrikalarda değerlendiriliyor. Niğde’de de bitki ıslah edilip üretimi artırılarak hem ek istihdam sağlanabilir hem de yerel ekonomiye destek olunabilir.
TIBBİ ETKİLERİ VE FAYDALARI
Bilim insanları ve halk hekimliğinde kuşburnunun pek çok faydası öne çıkarılıyor:
Kuşburnu çayı, reçeli ve şurubu özellikle kış aylarında grip, nezle gibi hastalıklara karşı vücut direncini artırmak için tercih edilir. Soğuk içimi vücut hararetini düşürürken, kaynatılarak içildiğinde ise bağışıklığı güçlendirir.
NİĞDE AÇISINDAN ÖNEMİ
Niğde’nin doğal mirası olan kuşburnu, şehrin yeşil alanlarını güzelleştirirken erozyonla mücadeleye katkı sağlar. Sel yataklarına veya rüzgâr erozyonuna açık bölgelere dikilen kuşburnu, toprağın korunmasına yardımcı olur. Ayrıca meyveleri ve bitkisel ürünleriyle yerel ekonomiye değer katabilir.
